Kontakt Linza

Kontakt linzalar gözün qüsurlarını düzəltmək üçün eynəklərə alternativ olaraq istehsal olunan, buynuz qişanın ön səthinə qoyulmuş süni linzalardır. Refraktiv qüsurlarının ortadan qaldırılmasından əlavə, kosmetik və ya bəzi kornea xəstəliklərinin terapevtik aspektləri üçün də istifadə oluna bilər. Kontakt linzanın əsas iş prinsipi, kornea əyriliyinin miopiya və ya hiperopiya dərəcəsinə görə kontakt linzanın səthi ilə əvəz edilməsi və beləliklə mövcud qüsurun düzəldilməsidir.  

Astiqmatizmdə, əsasən korneanın ön səthinin təhrif edilməsi nəticəsində meydana gəldiyi üçün sərt kontakt linza və ya astiqmatizm qüsurunu düzəldən, xüsusi olaraq istehsal olunan yumşaq linzaların (torik linzalar) istifadəsi tələb olunur. Presbiyopiya olaraq adlanan, əsasən 40 yaşdan sonra meydana gələn, yaxın məsafəni görmə problemini aradan qaldırmaq üçün istehsal olunan kontakt linzalar da var.  

Kontakt linzanın yaranma hekayəsi

Kontakt linzalar getdikcə daha çox istifadə olunan və gözün şəffaf təbəqəsi olan kornea üzərində yerləşdirilən kiçik plastik linzalardır. Bu gün gözlərində problem olan, bir çox insan eynək əvəzinə linzalara üstünlük verir. Kontakt linza, ilk dəfə 1508-ci ildə Leonardo da Vinçi tərəfindən ixtira olunub. Gözlə təmasda olan su ilə doldurulmuş linzalardan istifadə edərək, əsas optik prinsipləri müxtəlif rəsmlərlə izah edən “Göz kodeksi” adlı sənədi hazırladı. Kontakt linzalar bu gün çox inkişaf etmişdir.  

Leonardo da Vinçidən 100 il sonra, Rene Descartes görmə problemlərini həll etmək üçün kornea linzası fikrini inkişaf etdirdi. Təxminən 170 il sonra Thomas Young, Descartes-in fikrini inkişaf etdirərək, ilk obyektivi yaratdı. Ancaq o zamana qədər hazırlanmış və ya inkişaf etdirilmiş linzalar hələ gözə taxıla bilmirdi.    

1887-ci ildə Almaniyada bir şüşə istehsalçısı olan August Muller, taxıla bilən və göz tərəfindən qəbul edilə bilən bir kontakt linza inkişaf etdirdiyini elan etdi. Tibb elmində etdiyi bu kəşfinə görə ona fəxri həkim adı verildi. Bundan sonra linzalarla əlaqəli dizayn və inkişaflar bütün dünyada sürətləndi.
1948-ci ildə ABŞ-da buynuz qişanın yalnız bir hissəsini əhatə edən plastikdən hazırlanmış sərt kontakt linzalar Kevin Tuohy tərəfindən istehsal edilmişdir. Bu inqilabi addımla kontakt linzalarda bir çox dəyişiklik baş verdi. Sohnges (Almaniya), Neill (ABŞ) və Dickinson (UK) mikro kornea linzalarının qabaqcılları oldular.  

Linza istehsalı texnologiya ilə böyüməyə davam etdi və 1960-cı illərdə Otto Wichterlə  Drahoslav Lim plastik, su əmici, yumşaq kontakt linzalar istehsal etdilər. Bu kəşf ,bu gün istehsal olunan kontakt linzalara ilham verdi. 1970-ci ilə qədər miopiya və hiperopiya üçün linzalar istehsal olunurdu.
1978-ci ildə ABŞ-da astiqmatizm xəstələri üçün ilk torik kontakt linzalar istehsal edildi. Daimi linzalar 1975-ci ildə istehsal edilmişdir. Yumşaq və rəngli linzalar 1980-ci illərdə satışa çıxdı. Bazarda müvafiq olaraq GGS linzalar və Bifokal linzalar meydana çıxdı. 1990-cı illərdə ilk çoxməqsədli linzalar ortaya çıxdı.  

Üç növ linza var: sərt, yumşaq və yarı yumşaq linzalar. Sərt linzalar polimetilmetakrilatdan, yumşaq linzalar Hema (hidroksimetakrilat) və Hydrondan, və yarı yumşaq linzalar isə Cap(selüloz asetat butirat)dan hazırlanır. Silikondan hazırlanmış linzalar da mövcuddur. Linzaların bir-birlərinə və eynəklərə görə müsbət və mənfi tərəfləri var. Eynəkdən fərqli olaraq linza ilə daha aydın görmə əldə edilir. Eynəklərin gicgah və burun üzərindəki ağırlığı və təzyiqi kontakt linzalarda mövcud deyil. Görmə sahəsi daha genişdir. Kontakt linzanın mənfi tərəfləri əsasən daha diqqətli olmaq, öyrəşənə qədər bəzi problemlərin olması və ən əsası günün sonunda korneanın oksigen almasını çətinləşdirdikləri üçün çıxarılması lazımdır. Son zamanlarda davamlı istifadə edilə bilən yumşaq linzalar istehsal olunur.  

Kontakt linza xarakteristikaları

Kontakt linza taxmaq üçün hər kəs uyğun göz quruluşuna sahib deyil. Göz ətrafındakı iltihablı problemlər linza səbəbiylə buynuz qişanın iltihabına səbəb olduğundan bu problemlər əvvəlcə həll olunmalıdır. Gözlərimizi əhatə edən konyuktivitin quruluşu (bunu ağ kimi görürük) da sağlam olmalıdır. Konyuktivitin quruluşu ciddi allergik və ya revmatik xəstəliklər səbəbiylə zədələnirsə, kontakt linzaların taxılması uyğun deyil. Bütün bu meyarlar oftalmoloq tərəfindən ətraflı müayinə ilə müəyyənləşdirilir və qiymətləndirilir.

Kontakt linza nə qədər müddət istifadə edilə bilər?

Kontakt linzaların öz istifadə müddətləri var, gündəlik və aylıq kimi linza növləri istifadə edilə bilər. Bununla birlikdə, linzaların istifadəsi bir müddət sonra rahatlığını itirirsə, digər müalicə metodları tətbiq oluna bilər. Daha qalıcı cərrahi üsullar da mövcuddur.  

Kontakt linza istifadəsi çətindir?

İlk dövrdə linzanı taxıb-çıxarmaq bir az çətin ola bilər, ancaq nizamlı təlimatlara əməl etməklə heç bir çətinlik olmayacaq. Ancaq linzalardan istifadə edərkən ən vacib məsələ gigiyenadır. Linzanın təmizlənməsi və baxımı çox vacibdir və dəqiqliklə tətbiq olunmalıdır. Linzalarla yatmamaq, hovuzda, dənizdə üzməmək və ya duş qəbul etməmək də vacibdir. Eyni zamanda gözlərinizdə uzun müddət qalan linzaları təmizləməyiniz, göz quruluğu yaradacağına görə evə gələn kimi çıxardıb, gözlərinizi rahatlamağınız vacibdir. Kontakt linza sularına ehtiyac varmı? Xüsusi kontakt linza suları və tabletləri sayəsində linzaların təmizlənməsi mümkündür. Gündəlik istifadə olunan linzalarınızı axşam təmizləməyə ehtiyac yoxdur.

Kontakt linza müayinəsi

Normal göz müayinəsi xaricində kontakt linza testi və xəstənin kornea ölçülərinin qiymətləndirilməsi mümkündür. Çünki kontakt linzalar da eynək nömrələri kimi fərdi və ediləcək ölçmə nəticəsində təyin olunur. Hər marka hər göz üçün uyğun olmaya bilər və bunun üçün birdən çox sınaq tələb olunur.      

Kontakt linza növləri

Bu gün ən çox istifadə olunan iki növ linza var.
• Qaz keçirən sərt linzalar: gözlərin oksigen qəbul etməsinə imkan verdikləri üçün belə adlandırılırlar. Bu keçiricilik sayəsində, kornea epiteliya metabolizmasına bu gün istifadə olunmayan sərt linzalardan daha az zərər verirlər. Sərt quruluşlarına, kornea formasını almadıqlarına görə yüksək dərəcəli astiqmatizm və keratokonus hallarının müalicəsində üstünlük verilir.
• Yumşaq linzalar: Bu növ linzalar istifadə növünə və tezliyinə görə bir çox alt kateqoriyaya bölünür: birdəfəlik istifadə edilən bir günlük, gündəlik istifadə edilən aylıq linzalar, gündəlik istifadə edilən illik linzalar, bəzi kornea xəstəliklərinin müalicəsi üçün istifadə olunan terapevtik, bifokal adlanan, yaxını görməni də təmin edən rəngli linzalar. Yumşaq linzaları taxmaq daha rahatdır. Refraktiv qüsurlarını aradan qaldırmaq üçün istifadə olunan əksər kontakt linzalar rəngsizdir və taxıldıqda gözün görünüşünü dəyişdirmir. Gözdə qaldıqları müddətcə qüsuru aradan qaldıraraq görüntünü aydınlaşdırırlar.

Kontakt linza istifadəsinin üstünlükləri

• Linzalardan istifadə edən şəxslər, obyektləri həqiqi ölçüdə görürlər.
• Eynəklərdə yan baxış bucağı zəif olsa da, kontakt linzalar daha geniş bir görüş sahəsi təklif edir.
• Eynək taxan insanlar çərçivə və linza kənarlarının yaratdığı hissdən şikayətlənərkən, kontakt linzaların istifadəsində oxşar maneələrə rast gəlinmir.
• Eynəyin yaratdığı ağırlıq hissi, kontakt linzalarda olmadığı üçün narahat etmir.
• Kontakt linzalarda, soyuqdan isti mühitə keçid zamanı eynəklərdəki kimi buxarlanma yaranmır.
• İdman, rəqs və s. aktiv fəaliyyətlər zamanı, eynəklərin üzünüzdən düşmə təhlükəsi var. Kontakt linzaların istifadəsində belə bir təhlükə yoxdur.
• Eynək taxan insanların günəş eynəyindən istifadə etməsi çətindir. Bunun əksinə, kontakt linzaların istifadəsində heç bir çətinlik olmur.      

Kontakt linza alarkən diqqət edilməsi vacib olan məqamlar

Gözlər üçün uyğun olmayan linzaların seçilməsi, ehtimal ki, müxtəlif problemlərə səbəb olacaqdır. Bu səbəblə, kontakt linzanın növündən və ya təyinatlı istifadəsindən asılı olmayaraq, mütəxəssis həkim tərəfindən tövsiyə olunan uyğun xüsusiyyətləri olan kontakt linzalar alınmalıdır.
Mütəxəssis həkim müayinəsi zamanı, insanın gözü üçün ən uyğun ölçü və xüsusiyyətlərə malik olan kontakt linzalar müəyyən olunur və sınaq linzaları ilə kontakt linzaların gözlə uyğunluğu qiymətləndirilir. Hər şey qaydasındadırsa, kontakt linza resepti verilir. Bundan əlavə, linzaları taxmaq, çıxarmaq və təmizləmək kimi təlimatlar da verilir. Kontakt linzalar eynəksiz həyat yaşamaq istəyən, ancaq refraktiv əməliyyat üçün uyğun olmayan və ya invaziv bir metoddan qaçmaq istəyən insanlar üçün faydalı və estetik vasitədir. Lakin seçimi, baxımı və istifadəsi düzgün aparılmadıqda quru gözlər və qızartı bəzən qalıcı görmə itkisinə səbəb ola biləcək göz infeksiyalarına səbəb ola bilər.

Problemsiz linza istifadəsi üçün qaydalar

• Linzalar, oftalmoloq tərəfindən tövsiyə olunan saatlarda taxılmalı və gözlərdə uzun müddət saxlanılmamalıdır.
• Gözlərdə narahatlıq yaratmasa belə, kontakt linzanın istifadəsi təyin olunan müddəti keçməməlidir.
• Periodik kontakt linza müayinələri, mütəmadi olaraq həyata keçirilməlidir.
• Linzaları taxma və çıxarma prosedurundan əvvəl, əllər sabun və su ilə yaxşıca təmizlənməlidir.
• Linzalar hər dəfə çıxarılaraq, xüsusi məhlulla yuyulmalı və bu məhlulun içində saxlanmalıdır.
• Fərqli linza qulluq metodları birlikdə tətbiq edilməməli və ya oftalmoloq tərəfindən tövsiyə olunan metoddan istifadə edilməlidir.
• Kontakt linzalar, fərdidir, başqaları ilə paylaşılmamalıdır.
• Aerozolların və spreylərin linzalarla təmasından çəkinin.
• Makiyajdan istifadə edərkən göz qapaqlarının daxili hissələrinə diqqət yetirilməli və makiyaj materialının linza ilə təmasından qaçınılmalıdır. Əvvəlcə kontakt linzalar taxılmalı və bundan sonra makiyaj edilməli, makiyaj təmizlənərkən, mərhələli şəkildə əvvəlcə kontakt linzalar, daha sonra makiyaj çıxarılmalıdır.
• Oftalmoloq tərəfindən tövsiyə olunmayan hər hansı bir dərman və damla istifadə edilməməlidir.
• Linza suyu şüşəsinin ucu barmaqlarla və linzalarla təmasda olmamalıdır.
• Gözlərdə narahatlıq yaranarsa, kontakt linzaların istifadəsi dayandırılmalı və bu narahatlıq davam etdiyi təqdirdə, oftalmoloqa müraciət edilməlidir.